Anne ve baba tutumlari
Cocuga sergilenen anne baba tutumlari asagidaki basliklar altinda incelenebilir.
1. Asiri Otoriter ve Reddedici Aile Tutumu:
Cocugun bedensel ve ruhsal gereksinmelerini karsilamayacak kadar olumsuz duygular beslenilir. Cocuga sefkat, sevgi, sicaklik verilmez, her yaptigi elestirilir.
Cocugun iyi yonleri degil olumsuz yonleri ortaya cikarilir.
Otoriter ve reddedici aile tutumunda evde soz hakki, ozgurluk ve otorite anne babanindir. Cocugun yaptigi her sey goze batar ve cocuk surekli ceza alir. Yaptiklari olumlu olsa da, ceza almak korkusu ile bunlari soyleyemez.
Asiri Otoriter ve Reddedici Aile Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri:
Bu cocuklar kotu muameleye maruz kalmaktan korktuklari icin anne ve babaya karsi edilgen, uysal ve erdemli olmaktadir. Fakat icten ice anne babaya karsi dusmanlik duygulari gelistirirler.
Kendisi disindaki insanlarla yeterli iletisimi kuramadiklari icin saldirganligi kendisine yonlendirebilirler.
Yeniliklere acik degildirler, yeni seyler uretmeleri zordur.
Surekli kusurlari aranan cocuk streslidir ve stresliyken hata yapma olasiligi artar.
Hata yapan kisileri affetmeyi bilmezler, hosgorulu olamazlar.
Kendilerine ve cevrelerindeki kisilere guvenmedikleri icin kendilerine iyi davrananlara suphe ile bakarlar ve toplumdan giderek uzaklasirlar.
Yardim duygusundan uzak, sinirli, inatci, hircin, uyumsuz olabilirler. Kurallara uymayan veya otoriteye boyun egen, kendi duygu ve dusuncelerini ifade edemeyen bir kisilik gelistirebilirler.
2. Asiri Hosgorulu Aile Tutumu:
Cocuk merkezli bu tur ailelerde cocugun yaptigi her sey hos gorulur ve cocuk asiri ozgur birakilir.
Cocuga neyi yapip neyi yapmamasi gerektigi anlatilmaz. Hicbir zaman kesin kurallar belirtilmez. Cocuk kendisine zarar verebilecek davranislarda bile etkili denetimden uzaktir, uyarilmaz.
Anne babalar sadece cok buyuk bir problem oldugunda sert cikislarda bulunur, goz dagi verirler. Bazen ceza da verirler ama nedenini aciklamazlar.
Asiri Hosgorulu Aile Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri :
Asiri hosgorulu tutum ile yetistirilen cocuklar bir sure sonra anne babasini denetim altina alir, onlari tehdit ederler. Dedikleri olmayinca da tehditlerini uygularlar.
Elestiriye acik olmadiklari icin kendilerini gelistiremezler.
Kuralsizliga alisan cocuklar, okuldaki kurallarla karsilasinca okula ve arkadas cevresine uyum saglamakta zorluk cekebilirler.
Her istedigini elde ettikleri icin belli bir sure sonra doyumsuzluk yasamaya baslarlar. Doyumsuzluklari, ileride zararli aliskanliklar edinmelerine sebep olabilir.
Bencil, sorumsuz, kirilgan, her dediginin aninda olmasini isteyen, sabirsiz, simarik, antisosyal olabilirler. Sosyal ortama girdiklerinde ve her dediklerinin olmadigini gorduklerinde hayal kirikligina ugrar, kendi kabuklarina cekilebilir ya da agresif olabilirler.
Her isteklerini yaptirmayi aliskanlik haline getirir ve zamanla kural tanimazlar.
3. Asiri Koruyucu Aile Tutumu :
Cocuklarin uzerine titrenir. Aglamasin, usumesin, terlemesin, hasta olmasin, yorulup incinmesin diye buyuk bir caba gosterilir. Her sey cocuk adina yapilir. Anne babalarin cocuklar icin gelistirdikleri asiri kaygi, cocuklarini asiri korumaya yonlendirir.
Cocuga evde secim hakki verilmez.
Kazandirmak istedikleri davranislari duygu somurusu ve asiri sefkat yontemini kullanarak gelistirirler. Cunku cocugu mutlu edememe endiseleri vardir.
Asiri Koruyucu Aile Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri :
Kararlar, cocuk adina aile tarafindan alindigi icin, karar alma ve secenekleri degerlendirme becerileri gelisemez. Karsilastigi sorunlarla basa cikamayacagina inanir ve surekli hata yapma egilimi icindedir.
Bu cocuklar belli donemlerde yerine getirmesi ve kazanmasi gereken davranislar ve gorevleri yapamadiklari icin, asiri bagimli, urkek ve cekingen olabilir, beceriksiz ve sakar gorunebilirler. Kendilerini topluma kabul ettirmek icin zaman zaman isyankar davranislar sergileyebilirler.
4. Tutarsiz Aile Tutumu :
Bu ailelerde cocugun yaptigi bir davranis bazen cok sert bir tepki alabilirken, bazen de cok olumlu karsilanabilmektedir. Tutarsiz anne babanin iki cocuguna karsi farkli tutumu ya da anne babanin kendi egitim tarzlarindaki farkli tutumlari cocuklari olumsuz yonde etkileyebilir.
Tutarsiz Aile Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri :
Bir davranisin kimi zaman odullendirilmesi kimi zaman da cezalandirilmasi cocukta cezanin anlami ve sucun niteligi hakkinda kuskular uyanmasina neden olur. Ne zaman, nerede, ne yapacagini bilemezler.
Kendi gorus ve dusuncelerini aktaramazlar.
Cocuk kendini kanitlamak ve dikkatleri uzerine cekmek icin, urkek, yumusak huylu, soz dinleyen ya da kendi benligini ve bagimsizligini gostermek icin kavgaci, sinirli bir cocuk olabilir. Zamanla cevrelerindeki insanlara guvenmeyen, her seyden suphelenen, kararsiz bir kisilik yapisi gelistirebilirler.
5. Mukemmeliyetci Anne Baba Tutumu :
Mukemmeliyetci tutumda anne baba her seyin en iyisini cocugundan bekler. Kendi gerceklestiremedigi yasantilari cocugunun gerceklestirmesini ister ve cocuk oldugu gibi kabul edilmez.
Aile, bedensel ve zihinsel yonden beklentileri karsilamasi icin cocugu kapasitesinin cok ustunde egitimlere tabii tutar.
Cocuktan asiri titizlik ve temizlik beklenir.
Mukemmeliyetci ailelerde kurallar ve kaliplar belirlenir ve cocugun bunlara mutlaka uymasi beklenir.
Cocuga butun cocukca davranislar yasaklanir. Arkadas secimi de aileye aittir.
Mukemmeliyetci Anne Baba Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri :
Mukemmeliyetci anne baba tutumuyla yetisen cocuklarin fikirleri genelde cok katidir. Bir sey veya kimse ya cok olumlu ya da cok olumsuzdur.
Cocuk kendi dogal ic guduleri ve agir kurallar arasinda sikisip kalmistir ve surekli bir ic catisma icindedir. Sevgi ve nefret karisimi duygulari ayni anda yasar.
Her iste en iyi ve en ustun olmak ister. Fakat istedigi seviyeyi yakalamayinca hayal kirikligina ugrar ve calismayi tamamiyla birakabilir. Asagilik duygusu gelisir.
6. Kabul Edici, Guven Verici ve Demokratik Aile Tutumu :
Sevgi, saygi, huzur, guven ve seffaflik olan ailede cocuk tum yonleriyle kabul edilir.
Anne baba davranislari ile cocuga uygun birer model, cok iyi rehberdir. Cocuga yol gosterir ama alacagi kararlar konusunda serbest birakir. Ona bir cok alternatif sunulur ama secim cocuga aittir. Problemlere anne baba ile birlikte cozum arayarak zamanla bu becerisini gelistiren cocuk, secimlerinin sonuclarina da kendisi katlanir.
Aile icinde kurallar ve sinirlar herkes icin ve hep birlikte belirlenir ve bu sinirlar icinde cocuk ozgurdur. Kurallarin mantikli aciklamasi yapilir.
Aile fertlerinin hepsinin esit soz ve oy hakki vardir. Aileyi ilgilendiren kararlar birlikte alinir. Her konuda cocugun dusunce ve fikirleri dinlenir. Fikirleri mantiksiz da olsa saygi gosterilir.
Anne baba birbirlerine ve cocuklarina karsi olan duygularinda net ve aciktir.
Kabul Edici, Guven Verici ve Demokratik Anne Baba Tutumunun Cocugun Kisilik Gelisimine Etkileri
Demokratik ve guven verici bir ortamda yetisen cocuk, kendine ve cevresine saygili, sinirlari bilen, yaratici, aktif, fikirlere saygi duyan, fikirlerini rahatlikla soyleyebilen, kisilik ve davranislari acisindan dengeli, sorumluluk duygulari gelismis, hosgorulu, isbirligine hazir, arkadas canlisi, duygusal ve sosyal acidan dengeli ve mutlu bir birey olarak yetisir.
Anne babanin tutarli ve kararli tutumu cocugun kendisine ve cevresindekilere guven duygusunu gelistirir.
Basit de olsa bu yaslarda karar vermeye ve kendi basina isler yapmaya alisan cocuk, ilerde rahatlikla kendi adina kararlar alir.
Kendi haklarini savunurken baskalarinin haklarina da saygi duyar.
www.milliyet.com.tr |
